بیماری لکه سفید ماهی ( ایک ) – White spot disease (Ich)

عامل بیماری: انگل تکه یاخته ی ایکتیوفتریوس مولتی فلیس/ Ichthyophthirius multifilis

اسامی بیماری: لکه سفید ، وایت اسپات ، ایکتیوفتریوزیس ، ایک ، سفیدک

ایکتیوفتیریوس مولتی فیلیس خطرناک ترین انگل خارجی ماهیان است و به صورت نقاط سفید رنگی بر روی سطح بدن ماهی ظاهر می شود. شکل بالغ انگل یا تروفونت در اپیتلیوم بافت پوششی پوست و یا آبشش یافت می شود. انگل بالغ که به صورت نقاط سفید رنگ در پوست مشخص است سلول را پاره می کند و وارد آب می شود ، سپس دور خود دیواره ی ژلاتینی ایجاد می کند که به آن تومونت می گویند سپس تکثیر می یابد و بین ۲۵۰ تا ۱۰۰۰ تومیت ایجاد می شود. تومیت ها پس از خروج از تومنت به تروفونت تبدیل می گردند و به بدن ماهی حمله ور می شوند. هر تومیت تا ۳ روز در آب زنده می ماند و بعد از آن در صورتی که میزبان خود را پیدا نکند از بین می رود. طول این سیکل به درجه حرارت آب بستگی دارد به طوری که در درجه حرارت های پایین رشد آن مدت بیشتری طول می کشد مثلاً در دمای پایین تر از ۱۰ تا ۱۲ درجه رشد آن تا ۲۰ روز به طول می انجامد اما در دمای ۲۶ تا ۲۸ درجه در طی ۱۰ تا ۱۲ ساعت رشد می کند.

سیکل زندگی انگل ایکتیوفتریوس مولتی فلیس

علائم بیماری: این انگل سلول های پوششی سطح بدن را از بین می برد. در صورتی که در آبشش باشد ماهی دچار اختلالات تنفسی می شود. این انگل با تولید آنزیم هیالورونیداز موجب خورده شدن سلول های پوستی و ایجاد زخم و در آخر حمله عوامل ثانویه مثل قارچ ها می شود. ماهی های آلوده بدن خود را به اشیاء موجود در آکواریوم و یا دیواره ی استخر ها می مالند ، بی قرارند ، در استخر ها کنار ورودی آب استخر جمع می شوند. آبشش ها بی رنگ هستند. لکه های سفید رنگ بر روی پوست و آبشش ماهیان مشاهده می گردد.

علائم بیماری لکه سفید (ایک)

درمان:

• دمای آب آکواریوم باید افزایش یابد
• ۱۰ تا ۱۴ روز باید با داروهای مناسب درمان شود
• در هنگام درمان ماهیان بدون فلس از دُز دارو کم شود
• در حین درمان فیلترهای کربن فعال خارج گردد
• در حین درمان تعویض آب انجام شود.

از آغاز تا پایان سیکل زندگی انگل حدود ۲ هفته طول می کشد. دمای بالا مدت زمان سیکل را کوتاه می کند در حالیکه کاهش دما موجب طولانی تر شدن آن می شود، بنابراین افزایش دمای آب باعث می شود انگل ها سریع تر به فرم حساس به دارو برسند. درمان باید برای مدت کافی تا ریشه کنی انگل ها انجام شود. ماهی ها باید از نظر ظهور سایر عفونت ها به دقت مشاهده شوند چرا که آسیب پوست توسط انگل ها راه را برای ظهور عفونت های ثانویه باز می کند. مالاشیت گرین ، متیلن بلو ، quinine hydrochloride و mepracrine hydrochloride داروهای موثری بر علیه این بیماری هستند و تحت برندهای تجاری مختلفی برای ماهیان زینتی به فروش می رسند. میزان دُز مورد نیاز بر روی بسته های دارو نوشته شده ، با این حال برای درمان تتراها و ماهی های بدون فلس مانند کت فیش ها از نصف دُز استفاده کنید. مدت زمان درمان باید برای ریشه کنی انگل ها حدود ۱۰ تا ۱۴ روز باشد. در بین درمان تعویض آب نیز باید صورت بگیرد. دمای آب باید برای رسیدن سریع تر انگل به فرم حساس به دارو افزایش یابد. در حین درمان فیلتر های کربن فعال خارج شوند زیرا این فیلترها مواد شیمیایی (دارو) را به خود جذب می کنند.

پیشگیری:

• ماهی های جدید را حداقل ۲ هفته قرنطینه کنید
• گیاهان را قبل از افزودن به تانک ضد عفونی کنید.
• کیفیت آب را در حد مناسب حفظ کنید
• رژیم غذایی متعادلی برای ماهیان تهیه کنید

قرنطینه ی ماهیان جدید حداقل به مدت دوهفته پیش از افزودن به آکواریوم اصلی بهترین راه برای جلوگیری از بروز بیماری لکه سفید یا ایک است. اگر قرنطینه امکان پذیر نباشد می توان از یک درمان پیشگیرانه استفاده کرد. استفاده از مالاشیت گرین و متیلن بلو و تکرار آن ۴ روز بعد از اولین دُز می تواند احتمال بروز عفونت را کاهش دهد. از آنجاییکه گیاهان هم می توانند سیست انگل را منتقل کنند نیز باید ضد عفونی شوند.

حفظ کیفیت مناسب آب ، جلوگیری از نوسانات دمایی و استفاده از یک رژیم غذایی مناسب بهترین راه پیشگیری از ایک و یا بیماری های دیگر است.

محمد رسولی نژاد

مطلب اختصاصی بهداشت آبزیان

برای آشنایی بیشتر با درمان این بیماری مطلب چگونه ماهیان گرمسیری مبتلا به لکه سفید (ایک) را درمان کنیم؟ را نیز مطالعه نمایید.